مهر: رجبي دواني با اشاره به جايگاه حضرت عباس(ع) در روايات، تصريح كرد: اگر حضرت عباس(ع) عظمتي پيدا كرد نه به سبب فداكاري در راه برادر بلكه به سبب معرفت كامل و يقين نسبت به مقام ولايت و فداكاري در اين راه بود براي همين او را تالي‌تلو(همتا) ائمه معصوم و باب الحوائج مي خوانند.

دكتر محمدحسين رجبي(دواني) كارشناس تاريخ اسلام در مورد شخصيت تاريخي حضرت عباس(ع) گفت: حضرت عباس(ع) يكي از فرزندان به نام اميرالمومنين (ع) است و مي توان به جرأت گفت كه ايشان پس از حضرت امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و زينب كبري(س) سرآمد فرزندان اميرالمومنين است كه در تاريخ شخصيت بزرگي از خود به منصه ظهور رساند.

القاب و كنيه حضرت عباس

وي افزود: نام «عباس» عليرغم معني ظاهري كه گرفتگي چهره معني مي دهد در ميان عرب  نامي رايج است كه عموي پيامبر(ص) و حضرت علي(ع) نيز عباس بود و دليل خاصي براي نامگذاري حضرت عباس به اين نام وجود ندارد، كما اينكه حضرت علي(ع) فرزنداني نيز به نام عمر و عثمان داشتند.

اين استاد و محقق تاريخ در مورد كنيه حضرت عباس نيز گفت: به سبب اينكه حضرت عباس دو فرزند پسر به نام فضل و عبيدالله داشتند به ايشان «ابوالفضل» مي‌گفتند. هرچند كه كنيه ديگري به ايشان نسبت داده شده به نام «ابوالقربه» ولي كنيه مشهور ايشان ابوالفضل است كه تصور بنده اين است حتي اگر ايشان فرزندي به نام فضل هم نداشت، به دليل فضيلت‌هاي فراواني كه در وجود مبارك ايشان سراغ داريم همان ابوالفضل خوانده مي شدند.

رجبي دواني در مورد لقب حضرت عباس گفت: لقب مشهور ايشان «قمر بني هاشم» بود كه به سبب رشادت فوق‌العاده و سيماي زيبايي كه داشتند بدين لقب مشهور شدند حتي كساني كه شيعه نيستند به علت زيبايي و مهابت چهره حضرت عباس او را بدين نام مي‌خوانند.

حضرت عباس؛ غيرمعصومي كه از معصوم براي ايشان زيارتنامه صادر شده است

وي در مورد جايگاه حضرت عباس در روايات و احاديث گفت:‌ حضرت عباس به سبب اوج معرفت به ذات مقدس امام زمان خود و بصيرت فوق‌العاده‌اي كه داشتند و نهايت در راه ولايتمداري جان خود را نثار كردند اهميت فوق‌العاده‌اي را در تاريخ اسلام و در شيعه به دست آوردند و افتخار اين را پيدا كردند كه ائمه اطهار در شأن آن بزرگوار تعابير عظيمي به كار ببرند.

وي تأكيد كرد: حضرت عباس از معدود غيرمعصومين هستند كه از معصوم براي ايشان زيارتنامه صادر شده است. از حضرت امام صادق(ع) زيارتنامه‌اي براي حضرت ابوالفضل روايت شده است، همچنين در زيارت ناحيه مقدسه در مورد حضرت عباس به صورت اختصاصي بيانات بلندي وجود دارد و حضرت اباالفضل مورد مدح حضرات معصومين قرار گرفته‌اند و اين به سبب غرق بودن حضرت عباس در معرفت به ولايت است.

اين پژوهشگر تاريخ اسلام افزود: ‌برخلاف آنچه كه بعضاً‌ در بين عوام و برخي ناآگاهان رايج است كه حضرت عباس به خاطر جانفشاني براي برادر به اين جايگاه دست يافت؛ بايد گفت كه خير؛ اين فضيلتي براي حضرت عباس نيست چرا كه بسيار افراد هستند كه حاضرند جان خود را براي برادر فدا كنند و لحظه‌اي برادر خود را رها نكنند، لذا اگر حضرت عباس عظمتي پيدا كرد نه به سبب فداكاري در راه برادر بلكه به سبب شناخت و معرفت كامل و يقين نسبت به مقام ولايت در زمان خود و فداكاري در راه ولايت بود.

رجبي دواني افزود: اوج شخصيت حضرت عباس به دليل بصيرت نافذ ايشان است چرا كه امام صادق وقتي كه مي‌خواهد از عموي خويش ياد كند، با اينكه حضرت عباس فضيلت‌هاي بسياري دارد اما در مورد ايشان مي‌فرمايد "كان نافذ البصيره".

وي يادآور شد: حضرت عباس برادران ديگري داشتند كه در كنار آن حضرت در كربلا به شرف شهادت نائل آمدند اما مقام حضرت عباس به خاطر آن بصيرت فوق‌العاده به جايي مي‌رسد كه امام سجاد(ع) مي‌فرمايد "عمويم عباس در روز قيامت چنان جايگاهي دارد كه همه شهدا به جايگاه او غبطه مي‌خورند" و ما مي دانيم كه همه بهشتيان به جايگاه شهدا در قيامت غبطه مي‌خورند. حال جايگاه حضرت عباس چنان رفيع است كه شهدا به اين جايگاه غبطه مي‌خورند و اين نيست مگر اوج بصيرت ايشان در مساله ولايت و ولايتمداري كه او را يگانه دوران كرد و شايسته اينكه از طرف معصومين زيارتنامه مخصوصه داشته باشد.

حضرت ابالفضل(ع)؛ شاگرد 4 معصوم و از علماي بزرگ اسلام

وي با تاكيد بر جايگاه علمي و معرفتي حضرت عباس گفت: حضرت ابوالفضل توفيق آن را پيدا كرد كه از محضر 4 معصوم بهره‌مند شود. پدر عظيم‌الشان ايشان حضرت اميرالمومنين(ع)، امام حسن(ع)، امام حسين(ع) و همچنين امام سجاد(ع). آن بزرگوار از امام سجاد حدود 12 سال بزرگتر بودند اما چون در مكتب ولايت و مهد امامت پرورش يافته بود، از علماي بزرگ ما به شمار مي روند اما آن ايثار و جانفشاني فوق‌العاده‌اي كه حضرت در روز عاشورا در كربلا داشتند باعث شده كه آن بعد از شخصيت ايشان بر ساير ابعاد چيره شود و ما حضرت عباس را در علم به درستي نشناسيم حال آنكه ايشان از عالمان بزرگ بود و طبيعي است وقتي شاگرد 4 معصوم باشد به اين جايگاه دست يابد.

دكتر رجبي با اشاره به نقش حضرت عباس در واقعه عاشورا در مورد جمله‌اي كه امام حسين در شهادت آن حضرت بر زبان جاري فرمودند گفت: حضرت عباس براي حضرت اباعبدالله الحسين همچون اميرالمؤمنين براي پيامبر(ص) بود. در نقل‌هاي معتبر تاريخي و حديثي داريم كه حضرت علي نماد اقتدار اسلام در عصر پيامبر بود و در غزوات پيامبر هميشه پرچم اصلي سپاه اسلام را حمل و پيشاپيش سپاه اسلام حركت مي‌كرد. 

وي افزود: اينكه به ايشان علمدار گفته مي‌شود به اين دليل است حضرت عباس پرچم اصلي سپاه امام حسين را در دست داشت و در قلب سپاه قرار گرفته بود.

رمز وارد نشدن حضرت عباس در ميدان جنگ/ عباس بزرگترين نماد ولايتمداري

وي تأكيد كرد: عظمت حضرت عباس از اينجا تا حدي شناخته مي‌شود كه ايشان شجاعت حضرت امير را به ارث برده بود و آن حضرت به فرمان امام حسين دست به شمشير نبرد- مگر جز يك مورد كه زهير و حر در محاصره قرار گرفته بودند- و فرمان مطاع مقام ولايت را اجرا كرد. امام حسين از ايشان خواسته بودند كه پرچم را در دست داشته باشد كه اهل حرم وقتي نگاهشان به پرچم در دستان عباس مي‌افتد قوت قلب پيدا ‌كنند و بدانند اين سپاه هنوز وجود دارد.

اين استاد تاريخ اسلام تصريح كرد: حضرت عباس بر ميل طبيعي خود كه جنگ با دشمنان ولايت است پاي مي‌گذارد و فرمان ولايت را اطاعت مي‌كند و وارد عرصه جنگ نمي‌شود و شاهد شهادت عزيزان، برادران و اصحاب امام حسين مي‌شود و زماني هم كه همه ياران امام به شهادت مي رسيدند و تنها حضرت عباس باقي ماند به نزد امام حسين رفته تا اذن ميدان بگيرد اما با اين جمله امام مواجه مي‌شود كه "شما اگر بتوانيد براي طفلان تشنه آب بياوريد".

وي افزود: حضرت عباس باز اطاعت امر مولاي خود مي‌كند و مأموريت آوردن آب را انجام مي‌دهد و وقتي در اين امر ناكام مي‌ماند دشمن حضرت را محاصره كرده و دستان مباركش را قطع و مشك آب را هدف قرار مي‌دهد. او كه ديگر روي آمدن به سمت امام را ندارد در همان جا در نبرد نابرابر به شهادت مي‌رسد و اينجاست كه امام حسين با شهادت ايشان احساس تنهايي مي‌كند و مي ‌فرمايد "الان انكسر ظهري و قلت حيلتي" معناي اين سخن اين نيست كه آن حضرت اگر باقي مانده بود امام حسين بر دشمنان غلبه مي‌يافت، خير؛ اما به سبب پشتوانه محكمي كه براي امام بود اين جمله را بيان فرمود.

دواني تأكيد كرد: درست است كه پرچم در دستان قوي‌ترين فرد كه نماد اقتدار سپاه است قرار مي‌گيرد اما زماني كه لازم است و دشمن در حال غلبه است معنا ندارد اين نماد اقتدار ثابت بماند و هيچ جنگي نكند. كما اينكه نقش حضرت عباس براي امام حسين همچون حضرت امير براي پيامبر(ص) بود. حضرت علي در جنگ‌ها تنها نايستاد كه پرچم را نگه دارد بلكه در سخت‌ترين عرصه‌هاي ميدان نبرد وارد شد به خصوص در احد كه همه گريخته بودند، آن حضرت جانانه از پيامبر دفاع كرد.

وي افزود: اما اينجا چرا حضرت عباس به مانند حضرت علي وارد عرصه نمي‌شود. رمز و راز اين مسأله در اين نهفته است كه حضرت عباس دارد به عنوان بزرگترين نماد ولايتمداري به جامعه شيعه معرفي مي‌شود كه ولايتمدار كسي است كه تنها مطيع امر مولاي خود باشد و خواسته‌ها و توانمندي‌‌هاي خود حتي براي خدمت به اسلام را جز به دستور مقام ولايت به كار نگيرد.

اين مدرس تاريخ اسلام تصريح كرد: ولايتمدار كسي است كه اگر مقام ولايت دستور داد وارد جنگ نشو و فقط پرچم در دست بگير و اگر بگويد تنها وارد عرصه جنگ شو بايد مطيع باشد. و اگر به او كه در اوج شجاعت است بگويد كه لازم نيست بجنگي و فقط آب بياورد بايد اطاعت كند. احساس من اين است كه با اينكه وجود حضرت عباس مي‌تواند براي مدتي خطر را از وجود امام حسين دفع كند و تعدادي از دشمنان را به هلاكت برساند اما اين امر براي امتحان ولايتمداري از ارزش كمتري برخودار است. اصل اين است كه اسوه ولايتمداري بايد به جامعه شيعه شناسانده شود كه در شخصيت حضرت عباس نمود كامل دارد.

رجبي دواني يادآور شد: حضرت عباس جز يك مورد كه رها كردن حر و زهير از محاصره دشمن بود در واقعه عاشورا وارد عرصه جنگ نشد چون حضرت امام حسين دستور فرموده بود تنها پرچم را در دست بگيرد و در عرف سياسي -نظامي آن دوران افتادن پرچم برابر نابودي آن جبهه و سقوط آن سپاه بود لذا اينكه پرچم را حضرت عباس تا آخرين لحظات در اهتزاز داشت نشان آن بود كه جبهه امام حسين ولو آنكه دو نفر بيشتر در آن نيست هنوز زنده است و در برابر دشمن ايستادگي مي‌كند.

روايت دواني از برآورده شدن حاجات زائران حرم حضرت عباس

وي در مورد لقب «باب الحوائج» كه بر حضرت عباس نهاده شده است گفت:‌ كسي كه در راه خدا تمام سختي‌ها را متحمل شود و جز رضاي خدا و اطاعت مولاي خود به چيز ديگري نيانديشد چنين كسي در پيشگاه الهي به مقام رفيعي نايل مي‌شود كه او واسط فيض خدا مي‌گردد و اگر كساني متوسل به او شوند به خاطر آبرويي كه در نزد خدا دارد خداوند به حرمت او اين توسلات را جامه عمل مي پوشاند.

اين مدرس تاريخ اسلام افزود: من خود از پدر بزرگوارم كه در عتبات عاليات تحصيل كرده بود شنيدم كه ايشان شاهد بودند بسياري از افراد حتي اعراب باديه نشين به حرم حضرت عباس مي‌آمدند و با ايمان و يقين كامل به باب الحوائج بودن حضرت عباس متوسل شده و في المجلس حاجاتشان روا شده و شاداب و سپاسگزار از درگاه الهي حرم حضرت ابوالفضل را ترك مي‌كردند و اين نشانه اوج رفعت و مقامي است كه حضرت عباس در پيشگاه الهي دارد.

دكتر رجبي دواني تأكيد كرد: البته تمام 14 ائمه معصوم(ع) «باب‌الحوائج» هستند چون مقام اين بزرگواران در پيشگاه خدا رفيع است و خداوند به پاس جايگاه آنها حوائج مردم را روا مي‌دارد اما حضرت عباس چون در عداد ائمه معصوم نيست توانسته تالي تلو آنها باشد يعني برسد به جايگاهي كه خاص ائمه معصوم است لذا چون به ظاهر معصوم نيست اما به آن مقام رفيع نائل آمده و از اين جهت عنوان خاص باب‌الحوائج را از سوي شيعه به خود اختصاص داده كه اين لقب بعد از حماسه عظيم ايشان در كربلا به واسطه سربلندي در آزمون ولايتمداري بر ايشان نهاده شد.